เป็นธรรมดาที่เราจะกลัวความตาย แต่เมื่อถามลึกไปอีกว่า “เหตุที่เรากลัวความตายนั้น แท้จริงเรากลัวอะไร และเหตุใดเราจึงกลัว”
- กลัวเจ็บปวดทรมานก่อนตาย
- กลัวพลัดพรากจากคนรัก
- กลัวชีวิตหลังความตาย
- กลัวบาปกรรม
- กลัวความตายเพราะไม่รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นหลังจากตายไป
- กลัวเพราะไม่คุ้นเคยกับการตาย
- กลัวเพราะไม่รู้ว่าจะปฏิบัติอย่างไรต่อความตาย
- กลัวเพราะเป็นห่วงคนข้างหลังว่าจะอยู่กันอย่างไร
- ฯลฯ
สรุปสั้นๆ ว่าเรากลัวความตาย เพราะความตายเป็นศูนย์รวมความทุกข์ทั้ง 2 ประการ ดังนี้
1. ความตายทำให้เราพบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รัก ความเจ็บปวด การช่วยตัวเองไม่ได้
2. ความตายทำให้เราพลัดพรากจากทุกสิ่งทุกอย่างที่เรารัก เช่น ทรัพย์สมบัติ ของอร่อย คนรัก รวมทั้งสิ่งที่เรารักที่สุดนั่นก็คือ “ตัวตน”
ใช่หรือไม่ว่า ตนตน หรือ “ตัวกู” คือสาเหตุที่แท้จริงที่ทำให้เรากลัวตาย เรากลัวความตายเพราะกลัวจะว่าตัวตนจะดับสูญ ดังเช่น คนป่วยใกล้ตายคนหนึ่งซึ่งแม้จะยากจน ไร้ญาติ และเจ็บปวดทุกข์ทรมานมาก แต่เขาก็ยังปรารถนาที่จะมีชีวิตสืบต่อให้นานที่สุด เพราะยังมีบางสิ่งที่เขารักและไม่อยากสูญเสีย คือตัวตน
วิธีการบรรเทาความกลัวตายอันเนื่องจากการสูญเสียตัวตนทำได้หลายแบบ เช่น
การช่วยให้ผู้จากไปรับรู้ว่าตัวตนยังไม่ดับสูญ แต่ตัวตนยังมีความสืบเนื่องบางอย่าง เช่น การได้เป็นที่จดจำจากประเพณีรำลึกถึงผู้ที่จากไป การสร้างคุณงามความดีเพื่อจะได้มีคนระลึกถึง ได้จารึกชื่อลงในอนุสาวรีย์หรือกำแพงวัด
การพิจารณาจนเห็นความจริงว่า ถึงที่สุดแล้ว ตัวตนเป็นสิ่งไม่มีอยู่จริง หากเป็นความเข้าใจผิดจากปรากฏการณ์ทางจิต ดังนั้นการคลายความยึดมั่นในตัวกู ของกู จึงช่วยคลายความกลัวตายได้ด้วย ดังที่อาจารย์พุทธทาสแนะนำว่า “ให้ตายก่อนตาย”
ในสังคมที่สนับสนุนให้ยึดมั่นในตัวกู เช่น เราต้องประสบความสำเร็จ เราต้องไม่เหมือนใคร เราต้องเป็นคนสำคัญ จึงเป็นธรรมดาที่คนจะกลัวตายมากขึ้นด้วย
– – – – – – – – – –
สรุปบทเรียนจากงานอบรม วิถีสู่ความตายอย่างสงบ บ้านน้ำสาน 6 – 11 กุมภาพันธ์ 2561
