ขณะที่บางสังคมมองการฆ่าตัวตายว่าเป็นสิ่งไม่ดี แต่สังคมญี่ปุ่นโบราณเชื่อว่า “ฮาราคีรี” หรือการฆ่าตัวตายโดยใช้ดาบคว้านท้อง เป็นวิธีตายอย่างมีศักดิ์ศรีสูงสุด ดังนั้นการตายดีในมุมมองของคนหนึ่ง หรือสังคมหนึ่งๆ ไม่จำเป็นต้องเหมือนกัน

การตายที่ดีของแต่ละคนเป็นอย่างไร เป็นคำตอบที่ต้องคิดด้วยตนเอง

ถึงแม้คำตอบนี้ ผู้มีสุขภาพแข็งแรงอาจยังไม่ต้องหาข้อสรุปโดยเร็ว แต่สำหรับผู้ป่วยที่ยังมีเวลาเหลืออีกไม่มาก การสำรวจทัศนคติต่อการตายเป็นสิ่งที่จำเป็นเพื่อวางแผนการดูแลสุขภาพในช่วงเวลาที่ยังมีอยู่

หลักการหนึ่งของการดูแลแบบประคับประคองคือ บุคลากรผู้ดูแลจะสนับสนุนให้ผู้ป่วยและครอบครัวคิดถึงการวางเป้าหมายด้วยการสอบถามความคาดหวังต่อการรักษา และหากเป็นไปได้ก็อยากทราบมุมมองเกี่ยวกับการตายดี เพื่อจะได้ให้การดูแลได้สอดคล้องกับความต้องการภายใต้สถานการณ์ที่เป็นจริงล

บางคนต้องการรับการรักษาเพื่อต่อลมหายใจทุกวิธีทาง แต่บางคนไม่ต้องการถูกรบกวนจากกระบวนการยื้อชีวิต บางคนไม่ต้องการตัดสินใจด้วยตนเอง แต่ให้คนรอบข้างทำตามความสะดวกและไม่เป็นภาระต่อครอบครัว ขณะที่บางคนยินดียอมรับความเจ็บปวดเพื่อจะได้ใช้กรรมให้หมดในชาตินี้ ความต้องการของผู้ป่วยนั้นหลากหลาย พอๆ กับความคาดหวังของครอบครัว

ดังนั้น ผู้ป่วยที่ยังมีสติสัมปชัญญะ ควรบอกความต้องการ และความคาดหวังต่อการรักษาแก่แพทย์และคนรอบตัว เพื่อให้พวกเขาสนับสนุนให้ผู้ป่วยได้ใช้ชีวิตในช่วงท้ายตามที่ตนต้องการ

ในขณะเดียวกันบุคลากรทางการแพทย์มีส่วนสำคัญในกระบวนการดูแลแบบประคับประคองในฐานะผู้ให้ข้อมูล แจ้งทางเลือกในการรักษาและผลกระทบของทางเลือกต่างๆ อย่างครบถ้วนแก่คนไข้และญาติ เพื่อวางแผนการรักษา

การวางแผนการรักษา มีองค์ประกอบที่ควรพิจารณาให้ครบถ้วนดังนี้

1. Think คิดและวางแผนการรักษา

2. Talk พูดคุยกับคนรอบข้าง

3. Discuss พิจารณาให้ถี่ถ้วนกับแพทย์และครอบครัวก่อนตัดสินใจ

4. Record บันทึกการตัดสินใจ อาจเขียนเป็น Living Will หรือให้ทีมแพทย์บันทึกลงในประวัติการรักษา

5. Share ส่งต่อบันทึกการตัดสินใจให้คนใกล้ชิด

ทั้งนี้ ผู้ป่วยมีสิทธิ์ที่จะตัดสินใจเอง แต่หากผู้ป่วยไม่อยู่ในสภาพที่ตัดสินใจหรือสื่อสารเองได้ คนในครอบครัวที่ได้รับอนุญาตจากคนไข้จะเป็นผู้ตัดสินใจแทน ทั้งนี้คนที่เกี่ยวข้องต้องไม่ลืมว่า การตัดสินใจเรื่องต่างๆ ควรคำนึงถึงประโยชน์สูงสุดของผู้ป่วยเป็นหลัก

และนี่คือหัวใจของการทำ Advance Care Planning หรือการดูแลสุขภาพล่วงหน้า ในกระวนการดูแลแบบประคับประคอง

———–

บทเรียนส่วนหนึ่งจากงานอบรม อยู่อย่างมีความหมาย จากไปอย่างมีความสุข โดย นพ.ฉันชาย สิทธิพันธุ์ วันที่ 27     มกราคม 2561 ที่ผ่านมา ณ ศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ