“ทำไมไม่พาป๊าไปโรงพยาบาล ที่บ้านก็เป็นเจ้าของโรงพยาบาลเองแท้ ๆ”

คำถามนี้ถูกถามจากแขกที่มาในงานศพ ถามกับครอบครัวของญาติฉันคนหนึ่ง ที่ฉันได้มีโอกาสร่วมดูแล 

ครอบครัวนี้ทำธุรกิจโรงพยาบาล มีฐานะอยู่ในเกณฑ์ดี แต่ก็เหมือนกับทุกครอบครัว คือ หนีไม่พ้นความเจ็บป่วย 

9 ปีที่แล้ว คุณลุงของฉัน ผู้นำครอบครัวที่แข็งแรงมาโดยตลอด ได้รับวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็ง หลังเข้ารับการรักษาโดยการผ่าตัด และฉายแสง ต่อด้วยการให้ยาฮอร์โมน สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ทำให้สภาวะร่างกายเริ่มถดถอย คุณลุงไม่ได้แข็งแรงเหมือนเดิม เริ่มมีภาวะสมองเสื่อมมาเยือน ช่วงหนึ่งคุณลุงต้องเข้าออกโรงพยาบาลบ่อยมาก เพราะเป็นลมบ่อย ๆ เนื่องมาจากประสาทอัตโนมัติทำงานผิดปกติ เดี๋ยวความดันขึ้น เดี๋ยวความดันตก ช่วงนั้นครอบครัวรับทราบว่า คุณลุงกลัว และไม่ชอบการไปโรงพยาบาลเลย ประกอบกับช่วงนั้นสภาวะร่างกายเริ่มเสื่อมลงอีก ทำกิจวัตรประจำวันด้วยตัวเองไม่ไหว ต้องมีคนช่วยเหลือตลอดเวลา 

ครอบครัวเริ่มเห็นถึงความไม่แน่นอนทางด้านสุขภาพของคุณลุง ได้มีการพูดคุยและนำสมุดเบาใจมาให้คุณลุงได้เขียน เพื่อที่ครอบครัวจะได้รับทราบถึงความต้องการของคุณลุงที่อยากให้ดูแลอย่างไรเมื่อเวลานั้นมาถึง 

เมื่อเรารับทราบว่าคุณลุงอยากให้ดูแลอย่างไร พวกเราก็ใช้ทุกศาสตร์ที่มีในการดูแลประคับประคอง เพื่อให้คุณลุงเข้าโรงพยาบาลน้อยที่สุดที่ทำได้ และก็ได้ผลดี เพราะคุณลุงแทบไม่ได้เข้าโรงพยาบาลเลย คุณลุงอยู่ได้นานกว่าที่หมอหลายคนคาดการณ์ไว้ด้วยซ้ำ 

จนเหตุการณ์ที่คุณลุงต้องเข้าโรงพยาบาลอีก คือประมาณ 9 เดือนที่แล้ว เกิดจากสะโพกหัก จึงเข้า admit และทำการผ่าตัด ช่วงนี้เองที่อาการทางสมองของคุณลุงแย่ลงอย่างชัดเจน หลับเยอะขึ้น กล้ามเนื้ออ่อนแรงมากขึ้น เริ่มกลืนยากขึ้น มีสำลักบ่อย ๆ ตอนนั้นได้พยายามคุยกับคุณลุงเรื่องการใส่สายให้อาหาร ให้ลองดูหน่อยเผื่อจะทำให้คุณลุงมีแรงมากขึ้น คุณลุงยอมให้ใส่ แต่สุดท้ายใส่ได้ไม่กี่วัน คุณลุงก็ดึงออกและบอกว่าไม่ต้องการใส่อีก พวกเราทุกคนรับปากว่าจะไม่ใส่สายอะไรให้คุณลุงอีก 

หลังจากวันนั้น ครอบครัวก็ดูแลคุณลุงโดยให้กินของที่อยากกินเท่าที่กินได้ บางวันคุณลุงหลับเยอะไม่ได้กินอะไรทั้งวันก็มี วันไหนที่ตื่นก็รีบให้กินเท่าที่กินได้ ดูแลแบบนี้มาเรื่อย ๆ ทำให้คุณลุงไม่ต้องกลับไปเข้าโรงพยาบาลอีก 

จนกระทั่งวันที่ 1 สิงหาคมที่ผ่านมา คุณลุงไข้ขึ้น มีภาวะปอดติดเชื้อ ครอบครัวได้พูดคุยกันอีกครั้งถึงแนวทางการดูแล และได้ตกลงกันว่า เราจะให้ยาปฏิชีวนะ ให้การรักษาทุกอย่างที่พอจะเป็นไปได้ที่บ้าน เราให้ทีมพยาบาลมาที่บ้าน ให้ยาทางหลอดเลือดดำ เราจะไม่ใส่สายใด ๆ มากไปกว่านี้เพื่อทำตามสิ่งที่เคยรับปากกับคุณลุงไว้ เราจะไม่พาไปโรงพยาบาล เพราะที่นั่น คุณลุงไม่ชอบและอาจจะรู้สึกไม่สงบได้ เรายอมรับผลการรักษาว่า คุณลุงอาจจะไม่สามารถผ่านการติดเชื้อนี้ไปได้ 

หลังให้การรักษาที่บ้าน มีการให้ยาฆ่าเชื้อและยาควบคุมอาการเหนื่อย ในวันที่ 8 สิงหาคม คุณลุงค่อย ๆ หายใจช้าลง อยู่ล้อมรอบด้วยคนที่คุณลุงรัก มีลูกสาวค่อย ๆ ลูบศีรษะ มีภรรยาคอยจับมืออยู่ ได้อยู่บนเตียงของคุณลุงในห้องของคุณลุงเอง กลิ่นที่คุ้นเคย มีพระอาจารย์ที่คุณลุงนับถือมาสวดเพื่อส่งดวงจิตออกเดินทาง ไม่มีเสียงเครื่องช่วยหายใจ ไม่มีเสียงเครื่องมือแพทย์ใด ๆ เลยในเวลานั้น ทุกอย่างมีแต่ความสงบ และเป็นธรรมชาติที่สุด คุณลุงค่อย ๆ หายใจแผ่วลง และจากไปแบบเรียบง่าย สวยงาม สมบูรณ์แบบที่สุด 

คุณลุงของฉันแสดงให้เห็นอย่างประจักษ์แจ้งว่า โรงพยาบาลไม่ใช่สถานที่ที่เหมาะแก่การจากไปสำหรับทุก ๆ คน และเป็นสิทธิของคนไข้ที่จะได้เลือกว่าต้องการจากไปที่ใด 

นอกจากนี้ การจากไปของคุณลุงเป็นหนึ่งในบทเรียนที่ทำให้ฉันเห็นว่า การตายดีทำได้ และต้องมีการเตรียมตัวอย่างดี ครอบครัวต้องยอมรับและเคารพการตัดสินใจของคนไข้ ซึ่งต้องใช้ความเข้มแข็งทางจิตใจอย่างมากที่จะต้องตอบคำถามจากหลาย ๆ คนที่หวังดีว่า ทำไมไม่ใส่สาย ทำไมไม่พาไปโรงพยาบาล ทั้ง ๆ ที่ครอบครัวของเรา เป็นเจ้าของโรงพยาบาลด้วยซ้ำ 

ฉันหวังว่าบทความนี้ จะทำให้เกิดข้อคิดเกี่ยวกับการดูแลคนไข้แบบ Palliative care กับคนที่ได้อ่าน และขอให้ผลบุญนี้ส่งผลให้คุณลุงของฉันอยู่สบาย ๆ เป็นเทวดาบนฟ้าตราบนานเท่านาน